راسته دو بالان DIPTERA مگس ها و پشه ها
انواع حشرات این راسته فقط دو بال غشایی روی بند دوم سینه دارند که این بند از سایر بندها رشد بیشتری کرده است . بالهای روی بند سوم سینه تبدیل به ضمائمی شبیه به نوار کوتاهی شده که اصطلاحا" آنها را هالترها
خوانده اند. تعداد کمی از دوبالان که گاهی انگل خارجی بدن هستند ، بالدار نمی باشند .
کلمات کلیدی: صفحه اصلی» مقالات تخصصي حشرات » دوبالان-مگس ها و پشه ها »راسته دو بالان DIPTERA مگسهاو پشه ها
قطعات دهانی دو بالان برای مکیدن خون و یا لیس زدن مناسب است . برخی از مگس ها ظاهرا" شبیه زنبورها هستند. تشابه ظاهری بین مگس و زنبور غالبا" از نظر رنگ بدن است . و هرگاه بالها را از نزدیک معاینه کنید تفاوت آنها با زنبورها که چهار بال دارند معلوم میشود .
پشه ها در مقایسه با مگس ها جثه کوچکتری داشته و بدن انها باریکتر است . پشه ها غالبا" خونخوار میباشند و معمولا" شبها تغذیه میکنند. مگسها جثه بزرگتری دارند ، بدن آنها نیز پهن و چاقتر از پشه هاست و معمولا"روزها از خون یا کثافات تغذیه مینمایند. بعضی از پشه ها غده هایی به نام گال روی گیاهان به وجود می آورند و لارو برخی از مگس ها به ریشه پیاز و گندم و سبزیجات صدمه میزنند. روی بال برخی از دو بالان مگس مانند نوارها و لکه های رنگی و مشخصی وجود دارد که به آنها مگس میوه میگویند که لارو آنها میوه ها را کرمو میکنند.سر مگسها کروی ،بزرگ و متحرک است که در دو طرف آنها چشمهای مرکب درشتی قرار دارد. چشمهای مگسهای نر معمولا" بزرگتر از ماده ها است. پشت سر مگس معمولا" سه عدسی چشم ساده دیده میشود . ولی برخی از خانواده ها چشم ساده ندارند . مگسها معمولا" در روی پیشانی شاخکهای کوچک مودار و سه بندی دارندکه زیر آن صورت مگس قرار دارد. شیار خمیده ای بالای شاخک قرار دارد که وجود یا عدم وجود این شیار و شکل شاخک در شناسایی دو بالان اهمیت دارد.
دهان دو بالان تفاوت زیادی با ملخها و لارو پروانگان دارد . روی کانالهای مکیدن مایعات یا خرطوم دهان دوبالان را لب رویی (Labrum) می پوشاند . کف کانال غذایی قطعه زبان شکل (Hypopharynx)است که سوراخ غده بزاقی در این قسمت باز می شود . آرواره های بالا و پایین فقط در بعضی از دو بالان خونخوار مانند پشه و خرمگس وجود دارد که به صورت تیغه های تیزی در آمده . پالپ آرواره زیرین در تمام دو بالان دیده میشود . لب زیرین (Labium)به اشکال مختلف درآمده است و در پشه مانند ها به صورت غلاف یا ناودانی که تیغه های آرواره در آن قرار دارد میباشد . در مگس مانندها لب زیرین خرطوم لوله ای شکل است که از وسط تا می خورد. معمولا" لبه انتهای آزاد لوله خرطوم باد کرده و ضخیم است . این لبه ها در مگس خونخوار کوچکتر از مگسهای لیسنده است. در پشه ها لب زیرین به صورت ناودانی آرواره های تیز و میله مانند را در خود نگه میدارد. آرواره های خرمگسها خنجرمانند است و نوک لب زیرین قطعه اسفنج مانندی دارد که خون را از زخم های خنجر ارواره ها به حلق می کند.
طرز قرار گرفتن مو های سر و سینه مگس ها برای شناسایی آنها از یکدیگر اهمیت فوق العاده ای دارد. موهایی که در تشخیص مگسها اهمیت دارند در روی سر در سه ردیف اصلی قرار دارندو یک ردیف در پیشانی و کنار چشم مرکب ، تعدادی روی فرق سر و تعدادی هم کنار چشمهای ساده هستند. ضمنا" چند موی کوچک و تعدادی موی بزرگ که به طرف یکدیگر تمایل پیدا میکنند روی دهان قرار دارد .
طرز قرار گرفتن رگبالها نیز به شناسایی خانواده دو بالان کمک میکند . قاعده پایینی بالهای برخی از مگسها سه ناحیه مشخص دارد . در خانواده های Tipulidae-Tabanidae-Rhagionidaeرگبالها نسبتا" کامل هستند .بسیاری از رگبالهای پشه های مولد گال گیاهان حذف یا کمرنگ شده اند .
- دوبالان-مگس ها و پشه ها Diptera